Podstawowe informacje o europejskim systemie znakowania stali

Stal to stop żelaza i węgla. Zawartość węgla warunkuje twardość wyrobu i zwykle nie przekracza 2%, ale im jest większa tym stal jest bardziej hartowna. Obok żelaza i węgla, stal zawiera również nieznaczne ilości dodatków stopowych, takie jak chrom, nikiel, miedź czy tytan. Wyroby hutnicze ze stali dostępne są w postaci arkuszy blach, profili zamkniętych i otwartych, a także rur i prętów. Stal klasyfikowana jest w oparciu o normę PN-EN 10020:2003 według składu chemicznego i klas jakościowych. System oznaczania stali z kolei regulowany jest normą PN-EN 10027:2005.

Oznaczenia stali według norm europejskich

System znakowania stali został ujęty w normach PN-EN 10027-1 oraz PN-EN 10027-2, które używają znaków, symboli i cyfr. Jednolity system znakowania wskazuje na właściwości mechaniczno-fizyczne stali, skład chemiczny oraz jej zastosowanie. Oznaczenia mogą być uzupełniane dodatkowymi symbolami, ułatwiającymi precyzyjną identyfikację. Dwie podstawowe grupy oznaczeń to symbole wskazujące na zastosowanie i właściwości oraz skład. W przypadku oznaczeń z pierwszej grupy warto wymienić podstawowe symbole, jak S dla stali konstrukcyjnej, H dla płaskowników walcowanych, T dla blachy ocynkowanej czy M dla stali elektrotechnicznej. Po tym oznaczeniu umieszcza się liczbę, będącą minimalną granicą plastyczności lub wytrzymałości na rozciąganie.

Cyfrowy system oznaczenia stali z normy PN-EN 10027-2 jest zgodny z trójdzielnym schematem. W oznaczaniu stali najpierw podaje się numer grupy materiału i w tym wypadku jest to cyfra 1. Następnie umieszcza się trzycyfrowy numer grupy stali, a następnie dwucyfrowy (lub w wyjątkowych przypadkach czterocyfrowy) kolejny numer, czyli oznaczenie konkretnego gatunku w grupie. W takim wypadku numer stali zawiera 5 cyfr i można go używać wymiennie ze znakiem.

Symbol stali, a skład chemiczny

Stale niestopowe o zawartości manganu mniejszej niż 1% oznaczane są literą C oraz liczbą, będącą 100-krotną średnią zawartości procentowej węgla. Stale niestopowe o zawartości manganu większej niż 1% oraz stale stopowe oznaczane są liczbą, będącą 100-krotnością wymaganej zawartości procentowej węgla. Następnie umieszcza się symbole pierwiastków stopowych, rozpoczynając od pierwiastka w największej ilości. Dalej umieszczane są liczby określające zaokrągloną zawartość poszczególnych pierwiastków stopowych. Zawartości poszczególnych pierwiastków oddzielane są pionowymi kreskami. W przypadku stali stopowych, w których zawartość jednego z pierwiastków stopowych jest większa niż 5% przed opisaną wyżej sekwencją znaków umieszcza się symbol X. Natomiast stale szybkotnące mają symbol HS, po którym umieszcza się liczby procentowej zawartości wolframu, molibdenu, wanadu i kobaltu.

Przykładowo stal 1.4301 to ten sam gatunek, który można oznaczyć symbolem X10CrNi18-8. Zgodnie z normą, jest to stal, której jeden z pierwiastków stopowych jest większy niż 5%, zawartość węgla powinna wynosić 0.1%, a w składzie znajduje się 18% Cr oraz 8% Ni.

Używa się również symboli, oznaczających rodzaj powłoki. Przykładowo powłoka ze stopu aluminiowo-krzemowego to symbol +AS, powłoka miedziana to +CU, powlekanie elektrolityczne cyną to +SE, a galwanizowanie to +Z. Normy europejskie dopuszczają również stosowanie dodatkowych symboli, oznaczających stan obróbki cieplnej. Do najpopularniejszych należy +M czyli obróbka cieplno-plastyczna, +CR czyli walcowanie na zimno czy +U dla wyrobów nieobrobionych.